Backgammon ( Tryktrak ) – zasady gry

Informacje podstawowe

Gra rozgrywana jest na planszy składającej się z 24 podłużnych pól określanych jako linie i przedstawianych w postaci podłużnych trójkątów.

Każdy z dwóch graczy biorących udział w grze dysponuje 15 pionami; jeden kolor białego, drugi — czerwonego.

Cel gry

Linie o numerach 1-6 nazywane są w grze domem czerwonych, linie 19-24 – domem białych, a pas na prawo za domem to tzw. podwórze. Celem gry jest doprowadzenie wszystkich swoich pionów do domu, a następnie wyprowadzenie ich na dwór. Gracz, który dokona tego jako pierwszy, wygrywa.

Przesuwanie pionów

Piony na planszy można przesuwać tylko w ściśle określonych kierunkach. Białe piony można przesuwać zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara (tzn. w kierunku 1-12-13-24), a czerwone — w kierunku przeciwnym (24-13-12-1).

Liczbę linii, o jakie można przesuwać piony, wyznacza się rzucając dwie kostki. Przesunięcia wykonuje się jedno po drugim, najpierw o liczbę oczek z jednej kostki, następnie o liczbę z drugiej. Jeśli zdarzy się tak, że na obydwu kostkach wyrzucona zostanie jednakowo liczba oczek, gracz wykonuje wtedy cztery przesunięcia zamiast dwóch.

Każde z dwóch bądź czterech przesunięć można wykonać dowolnie wybranym pionem (może to być pion właśnie przesunięty, może być inny).

Przesuwany pion może bez żadnych ograniczeń przeskakiwać linie zajęte przez inne piony. Przesunięcie może zakończyć się jednak tylko na linii, na której albo nie ma żadnych pionów, albo są piony tego samego koloru (dowolna liczba), albo jest dokładnie jeden pion przeciwnika (zostaje on wtedy zbity — patrz niżej). Pion nie może być przesunięty na linię, na której znajdują się dwa lub więcej piony przeciwnika.

O ile to możliwe, gracz musi wykonać przesunięcia o liczbę oczek z każdej kostki. Jeśli może wykonać przesunięcie o liczbę oczek tylko z jeden kostki, wykonuje to jedno przesunięcie. Jeśli może wykonać tylko jedno przesunięcie, ale o liczbę oczek z dowolnej z kostek, wykonuje przesunięcie o większą liczbę oczek. Jeśli nie może wykonać żadnego przesunięcia, traci kolejkę.

Bicie pionów

Jeśli pion gracza przesunięty zostaje na linię, na której znajduje się dokładnie jeden pion przeciwnika, pion ten zostaje zbity i ląduje na bandzie — pionowym pasie rozdzielającym planszę na dwie połowy.

Gracz, który posiada na bandzie swoje piony, ma obowiązek wprowadzenia ich wszystkich z powrotem do gry zanim będzie mógł normalnie kontynuować grę.

Pion wprowadza się do gry umieszczając go w domu przeciwnika, na linii odległej od podwórza o liczbę wyrzuconych oczek, na której (podobnie jak przy przesuwaniu) albo nie ma żadnych pionów, albo są piony tego samego koloru, albo jest dokładnie jeden pion przeciwnika (zostaje on wtedy zbity).

Przykład: jeśli na bandzie znajduje się pion czerwony, rzucone kostki wskazują 2 i 5 oczek, gracz może wprowadzić swój pion do gry umieszczając go na polu 23 bądź 20, o ile nie ma na wybranym polu dwóch lub więcej pionów przeciwnika; niewykorzystana liczba oczek zostaje następnie wykorzystana, by przesunąć dowolny pion.

Jeśli wyprowadzenie nie jest możliwe, ponieważ odpowiednie linie są zajęte, gracz traci kolejkę. Podobnie jak przy przesuwaniu, gracz musi wykorzystać liczbę oczek z każdej z kostek, o ile to możliwe.

Wyprowadzanie pionów na dwór

Kiedy gracz doprowadzi wszystkie piony do swojego domu, może rozpocząć wyprowadzanie ich na dwór.

Wyprowadzać na dwór można piony znajdujące się na liniach oddalonych od dworu o liczbę oczek wyrzuconych na kostkach. Przykład: jeśli grający czerwonymi wyrzuci liczbę oczek 1 i 5, może usunąć jeden pion z linii 5 i jeden z linii 1.

Jeśli na odpowiedniej linii gracz nie ma żadnych swoich pionów, musi wykonać przesunięcie pionem znajdującym się na dalszej linii (dowolnej). Jeśli na dalszych liniach nie ma już żadnych pionów, może wyprowadzić na dwór pion z ostatniej linii, na której posiada jakieś piony.

Przykład: grający czerwonymi ma po jednym pionie na liniach 5, 2 i 1; obie kostki wskazują 4 oczka; ponieważ na linii 4 nie ma żadnych swoich pionów, musi wykonać przesunięcie pionem z linii 5 (na linię 2); dalej nie może wykonać już żadnego przesunięcia, ponieważ nie ma pionów ani na linii 5, ani 6; może zatem wyprowadzić pion z ostatniej linii, na której posiada jakieś piony, czyli z linii 2.

Wykonywanie wyprowadzenia na dwór nie jest obowiązkowe – jeśli gracz posiada możliwość wykonania przesunięcia piona, może to zrobić.

Mecze

W tryktraka rozgrywa się bardzo często nie jedną grę, a kilka, do ustalonej liczby punktów (tzw. mecz).

Punkty zdobywa się wygrywając gry, jeden punkt za jedną wygraną grę. Gra, w której gracz wyprowadzi wszystkie swoje piony na dwór zanim przeciwnik zdoła wyprowadzić choć jednego, punktowana jest podwójnie. Jeśli dodatkowo okaże się, że przeciwnik będzie miał choć jeden pion na bandzie bądź w domu swojego przeciwnika, zwycięzca otrzymuje trzy punkty.

Kostka dublująca

W meczach wykorzystuje się często tzw. kostkę dublującą, której zaoferowanie przeciwnikowi oznacza chęć gry o dwa razy większą stawkę. Przeciwnik może przyjąć zaoferowaną kostkę (podwajając tym samym stawkę), bądź nie — wtedy przegrywa aktualną stawkę. Na początku stawka wynosi 1 i może być podwajana kilkakrotnie, ale nie więcej niż 6 razy (zatem maksymalna jej wartość to 64).

Kostkę może oferować przed wykonanie swojego ruchu tylko gracz, który ją posiada, z tym że na początku, kiedy nikt nie jest jeszcze w jej posiadaniu, kostkę może zaoferować przeciwnikowi każdy z graczy.

Podwajanie stawki nie jest dozwolone w pierwszej grze, w której wynik meczu będzie taki, że jednemu z graczy do zwycięstwa brakować będzie dokładnie jednego punktu (tzw. zasada Crawford’a).